Zatüre yani pnömoni akciğerin iltihabıdır. Bakteri, virüs, mantar gibi çeşitli mikroplarla oluşabilir. Özellikle çocuklarda, 65 yaş üstü yaşlılarda, kronik bir hastalığa sahip olanlarda (böbrek, şeker, kalp veya akciğer hastalığı gibi), sigara kullananlarda, bağışıklık sistemini baskılayan bir hastalık veya ilaç kullanımı varlığında daha sık görülür.
Günümüzde antibiyotiklerin yaygın kullanılmasına ve etkin bağışıklama politikalarına bağlı olarak infeksiyon hastalıklarından ölümler giderek azalmakta iken toplumda gelişen pnömoniler halen yüksek hastalık ve ölüm nedenidir. Pnömoni, İngiltere ve ABD’de ölüm nedenleri arasında 6. sırayı; infeksiyonlara bağlı ölümler arasında ise 1. sırayı almaktadır. Ayakta tedavi edilen hastalarda ölüm oranı %1-5 iken, hastanede tedavi edilen olgularda oran %12’ye, yoğun bakım desteği gerektiren hastalarda ise %40’a ulaşmaktadır. Ülkemizde alt solunum yolu infeksiyonları, ölüm nedenleri arasında %4.2 ile 5. sırada yer almaktadır. Ülkemizde yapılan çalışmalarda pnömoniden ölüm oranının hastalığın ağırlığı ile ilişkili olarak %1 ile %60 arasında değiştiği ve hastanede tedavi edilen pnömonilerde oranın belirgin daha yüksek olduğu (%10.3-60) gösterilmiştir.

Zatüre belirtileri nelerdir?

Zatürenin belirti ve semptomları, enfeksiyona neden olan mikrop tipi, yaşınız ve genel sağlık durumunuz gibi faktörlere bağlı olarak, hafif ila şiddetli arasında değişir. Hafif belirtiler ve semptomlar genellikle soğuk algınlığı veya grip belirtilerine benzer, ancak daha uzun sürer.

Zatüre belirtileri ve semptomları şunları içerebilir:

• Nefes alırken veya öksürürken göğüs ağrısı
• Karışıklık veya zihinsel farkındalıktaki değişiklikler (65 yaş ve üstü yetişkinlerde)
• Balgamlı öksürük
• Yorgunluk
• Ateş, terleme ve titreme
• Vücut sıcaklığının normalden düşük (65 yaşın üzerindeki yetişkinlerde ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde) olması
• Mide bulantısı, kusma veya ishal
• Nefes darlığı

Ne zaman doktora görünmeli?

Nefes almada zorluk çekiyorsanız, göğüs ağrısı, 39 C veya daha yüksek ateş veya sürekli öksürük varsa doktorunuza görünün.

Yüksek risk grubundaki kişilerin doktora görünmeleri özellikle önemlidir:

• 65 yaşından büyük yetişkinler
• Belirti ve semptomlarla 2 yaşından küçük çocuklar
• Altta yatan bir sağlık sorunu veya zayıf bağışıklık sistemi olan kişiler
• Kemoterapi alan veya bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar alan kişiler

Nasıl tanı konur?

Doktorunuz tıbbi geçmişinizi sorgulamak ve akciğerlerinizi steteskopla dinlemek de dahil olmak üzere fiziksel bir muayene yaparak başlayacaktır. Zatüre olduğunuzdan şüpheleniyorsa, doktorunuz aşağıdaki testleri önerebilir:

Kan testleri: Kan testleri bir enfeksiyonu onaylamak ve enfeksiyona neden olan organizma tipini belirlemeye çalışmak için kullanılır. Ancak, kesin tanımlama her zaman mümkün değildir.

Göğüs röntgeni: Doktorunuzun pnömoniyi teşhis etmesine ve enfeksiyonun kapsamını ve yerini belirlemesine yardımcı olur. Bununla birlikte, doktorunuza zatürreye ne tür bir virüsün neden olduğunu söyleyemez.

Nabız oksimetresi: Kanınızdaki oksijen seviyesini ölçer. Zatüre ciğerlerinizin kan dolaşımınıza yeterince oksijen taşınmasını önleyebilir.

Balgam test: Derin bir öksürükten sonra ciğerlerinizden çıkardığınız bir sıvı numunesi (balgam) alınır ve enfeksiyonun nedenini belirlemeye yardımcı olmak için analiz edilir.

65-yaşından büyükseniz, hastanedeyseniz veya ciddi semptomlarınız veya sağlık koşullarınız varsa doktorumuz ek testler isteyebilir:

BT tarama: Zatüre beklediğiniz kadar çabuk temizlenmezse, doktorunuz akciğerleriniz hakkında daha ayrıntılı bir görüntü elde etmek için göğüs BT taraması önerebilir.

Plevral sıvı kültürü: Plevral bölgeden kaburgalarınızın arasına bir iğne konularak bir sıvı numunesi alınır ve enfeksiyon tipini belirlemek için analiz edilir.

Zatüre nasıl tedavi edilir?

Zatürree tedavisi, enfeksiyonun iyileştirilmesini ve komplikasyonların önlenmesini içerir. Toplum kökenli pnömonisi olan kişiler genellikle evde ilaçla tedavi edilebilir. Her ne kadar semptomlar birkaç gün veya haftada hafiflesse de, yorgunluk hissi bir ay veya daha fazla sürebilir.

Özel tedaviler, zatürreeğinizin türüne ve ciddiyetine, yaşınıza ve genel sağlığınıza bağlıdır.

Seçenekler şunları içerir;

Antibiyotikler: Bu ilaçlar bakteriyel pnömoniyi tedavi etmek için kullanılır. Zatürree hastalığına neden olan bakteri türlerini belirlemek ve tedavi etmek için en iyi antibiyotiği seçmek zaman alabilir. Eğer semptomlarınız iyileşmezse, doktorunuz farklı bir antibiyotik önerebilir.

Öksürük ilacı: Bu ilaç öksürüğünüzü yatıştırmak için kullanılabilir, böylece dinlenebilirsiniz. Öksürük, ciğerlerinizdeki sıvının gevşemesine ve hareket etmesine yardımcı olduğundan öksürüğünüzü tamamen ortadan kaldırmamak iyi bir fikirdir. Ek olarak, reçetesiz satılan öksürük ilaçlarının pnömoninin neden olduğu öksürüğü azaltıp azaltmadığı konusunda çok az sayıda çalışmanın bulunduğunu da bilmelisiniz. Öksürük önleyici bir madde denemek istiyorsanız, dinlenmenize yardımcı olacak en düşük dozu kullanın.

Ateş düşürücüler / ağrı kesiciler: Ateş, genel kırgınlık ve ağrı için gereken şekilde alabilirsiniz. Bunlar, aspirin, ibuprofen ve asetaminofen vb. gibi ilaçları içerir.
Aşağıdaki durumlarda hastaneye yatırılmanız gerekebilir:

• 65-yaşından büyükseniz,
• Zaman, insanlar veya yerler hakkında kafa karışıklığı yaşıyorsanız,
• Böbrek fonksiyonunuz bozuldu ise,
• Sistolik kan basıncınız 90 milimetre cıva (mm Hg) altında veya diyastolik kan basıncınız 60 mm Hg veya altında ise
• Nefesiniz hızlı ( bir dakikada 30 nefes veya daha fazla )
• Solunum desteğine ihtiyacınız var ise,
• Ateşin normalin altında veya üstünde ise
• Kalp atış hızınız dakikada 50’nin altında veya 100’ün üzerinde ise.

Daha çabuk iyileşmenize ve komplikasyon riskinizi azaltmanıza yardımcı olabilecek yaşam tarzınızda ve ev içinde uymanız gerekenler;

• Bol bol dinlenin.
• Ateşiniz normale dönünceye kadar ve balgamlı öksürük kesilene kadar okula ya da işe geri dönmeyin.
• Daha iyi hissetmeye başladığınızda bile,aşırıya kaçmamak için dikkatli olun. Zatürree tekrar edebileceği için, tamamen iyileşinceye kadar rutininize geri atlamamak daha iyidir. Emin değilseniz doktorunuza sorun.
• Su içmeyi ihmal etme. Akciğerlerinizde balgamın gevşemesine yardımcı olmak için bol miktarda sıvı alın, özellikle de su için. En iyi balgam söktürücü sudur.
• Sigara kullanma ve sigaralı ortamlarda bulunma
• İlacını düzenli olarak kullan.