8 haftadan uzun süren kronik bir öksürük, her zaman araştırılmalıdır. Birçoğu ciddi olmayan ve tedavi edilebilir sebeplerden kaynaklanmaktadır. Doğru tedavi ve davranışsal ve / veya yaşam tarzı değişikliklerinin sağlanması ile büyük bir iyileşme sağlanabilir.

Kronik öksürük nedir?

Genel olarak kronik öksürük 6-8 haftadan uzun süren bir öksürüktür ve akut öksürükten farklıdır. Eğer nezle veya grip durumunuz varsa, mevcut enfeksiyon üç hafta içinde genellikle düzelen ve daha az problem olmaya başlayan akut bir öksürüğe neden olur. Kronik öksürük çoğunlukla kurudur ya da nadiren veya az miktarda balgam üretir.

Kronik öksürük sebepleri nelerdir?

Astım, kronik bronşit, verem, akciğer kanseri gibi neredeyse tüm akciğer hastalıkları dışında geniz akıntısı, çeşitli kalp/tansiyon ilaçları ve reflü hastalığı kronik öksürüğe sebep olabilir.  Ayrıca, balgam söktürücü ilaçların kendisi de öksürüğe neden olabilir. Kronik öksürük sebepleri araştırıldığında çevresel irritan maruziyeti ve sigara öyküsü olmayan, ACE inhibitörü kullanmayan, akciğer grafisinde herhangi bir patoloji saptanmayan ve hava yolu obstrüksiyonu olmayan olgularda üç tanının ön plana çıktığı görülmektedir: öksürükle seyreden astım (ÖVA), üst hava yolu öksürük sendromu (ÜHÖS), eski adıyla postnazal akıntı sendromu) ve gastroözofagial reflü hastalığı (GÖRH).

Üst Hava Yolu Öksürük Sendromu

2006 yılına dek postnazal akıntı sendromu olarak adlandırılan bu hastalıkta, kronik öksürüğe yol açan mekanizmaların net olmaması ve hem postnazal akıntıya hem de üst hava yolu hastalığı ve öksürük birlikteliğine dikkat çekmek amacıyla “Üst Hava Yolu Öksürük Sendromu”  (ÜHÖS) şeklinde adlandırılmaktadır.  Postnazal akıntı boğazın gerisinden akıntı hissetme durumudur ve sık görülen bir semptomdur fakat her zaman öksürüğe sebep olmamaktadır. Postnazal akıntı; allerjik rinit, nonallerjik veya vazomotor rinit, akut nazofarenjit veya sinüzite bağlı olabilir. Burun akıntısı, geniz akıntısı ve sık boğaz temizleme gözlenen semptomlar arasındadır. Ancak bu semptomların yokluğu tanıyı dışlamaz, olgularda sadece öksürük mevcut olabilir. Geniz akıntısı ve boğaz temizleme semptomu laringofaringeal reflünün atipik semptomu olarak da karşımıza çıkabilmektedir. Hastanın geniz akıntısı hissetmemesinin ÜHÖS’ü göstermede veya dışlamada yetersiz kalabileceği de akılda tutulmalıdır.

Öksürükle Seyreden Astım

Astımın bir alt tipi olarak değerlendirilen öksürükle seyreden astımda ise hışıltılı solunum ve dispne olmaksızın, öksürük tek semptom olarak karşımıza çıkmaktadır. Öksürükle seyreden astım (ÖVA) klasik astımın bir öncüsü olarak kabul edilir ve tedavi edilmez ise %30 oranında klasik astıma dönüşebilir. Bu hastaların öykülerinde gece artan ve bazen uykuyu bölen öksürük vardır. Öksürük mevsimsel olarak da değişebilir, genellikle ilk ve sonbaharda artmaktadır. Allerjik riniti olan astımlılarda öksürük daha sık görülmektedir ÖVA için tanı kriteri olarak aşağıdaki altı kriterin de olması gerektiği belirtilmektedir.

1. Üç haftadan uzun süren, hırıltının eşlik etmediği öksürük (fizik muayenede de ronküs olmaksızın),
2. Öncesinde astım hikayesi olmaması (hırıltı veya nefes darlığı),
3. Son 8 haftada geçirilmiş üst solunum yolu hikayesi olmaması,
4. Metakolinle bakılan hava yolu duyarlılığında artış varlığı,
5. Bronkodilatör tedaviye semptomlarda belirgin yanıt olması,
6. Radyolojik anormal bulgu olmaması.

ÖVA olguların değerlendirilmesinde fizik muayene ve nefes testi tamamen normal olabilir ve reversibilite görülmeyebilir. Bu olgularda bazen sadece küçük havayolu darlığı bulunabilir. Bu durumda metakolinle yapılan bronş provakasyon testinde bronş aşırı duyarlılığının gösterilmesi astım tanısına götürmektedir. Ancak öksüren bir hastada bronş aşırı duyarlılığının gösterilmesi ÖVA tanısını desteklese de kesin tanı astım tedavisi ile öksürüğün tamamen geçmesi ile konur. Diğer bir deyişle negatif beklenen değerin yüksek olması nedeniyle, negatif bronş provakasyon testi kronik öksürüklü bir olguda astımı tamamen dışlamaktadır. ÖVA’lı olguların büyük oranda atopik oldukları gösterilmiştir (%40-80).

Genel olarak ÖVA tedavisi klasik astımdan farklı değildir. Tedavi başlangıcında bronkodilatatör tedaviye yanıt veren öksürüğün tamamen düzelmesi, inhale steroid tedavisi ile 8 haftaya kadar uzayabilmektedir. Aralıklı öksürüğü olan hastalarda sadece bronkodilatatör tedavi (beta agonistler) yeterli olabilirken, sürekli öksürüğü hastalarda inhale steroidler verilmektedir.

Gastroözefageal Reflü İlişkili Öksürük

Gastroözofageal reflü hastalığı (GÖRH), mide içeriğinin yemek borusuna istemsiz  geri akımı ile oluşmaktadır. Göğüs ön duvarında yanma ve ağza ekşi su gelmesi asitin yemek borusunda yarattığı semptomların yanı sıra; kronik öksürük, ses kısıklığı ve boğaz ağrısı gibi ekstra semptomlara da yol açabilmektedir. Gastroözofageal reflü hastalığı, astım ve postnazal akıntı sendromları ile beraber kronik öksürüğün en sık nedenleri arasında yer almaktadır. Kronik öksürüğün patogenezinde mide içeriğinin üst ve alt havayollarına aspirasyonu yanı sıra vagus aracılıklı özofagobronşiyal refleks sorumlu tutulmaktadır. Gastroözofageal reflü ile ilişkili kronik öksürük tanısı için; deneme antireflü tedaviye alınan yanıt önemlidir. 24 saatlik özofageal pH monitorizasyonu bugün tanıda altın standart olarak kabul edilmemektedir. Eğer deneme antireflü tedaviye yanıt yoksa, impedans pH-metri tercih edilmelidir. Tedavinin temelini asit supresyonu ve konservatif yöntemler oluşturmaktadır. Medikal tedaviden yanıt alınamayan olgularda antireflü cerrahisi düşünülmelidir.

NY Klinikte öksürük nasıl araştırılır?

İlk ziyaretinizde sizinle semptomlarınız ve hastalığınız hakkında konuşacağız. Kronik öksürüğe neyin neden olabileceğini tanımlamak için öksürüğünüzü tetikleyen veya içinde öksürmediğinizi fark ettiğiniz olaylar ve durumları sorgulayacağız. Bu sayede öksürüğünüzü tetikleyen olası sebepler ile ilgili detaylı bilgi edineceğiz. Öyküde mutlaka kronik öksürüğe sebep olabilecek ilaç kullanımı, GÖR, üst solunum yolunun toksik maddelere maruz kalıp kalmadığınız da sorgulanacaktır. Öykünüzde çevresel irritan maruziyeti ve sigara öyküsü yoksa, öksürüğe sebep olabilecek bir tansiyan ilacı (ACE inhibitörü) kullanmıyorsanız ve akciğer grafisinde herhangi bir patoloji yoksa kronik öksürük ayırıcı tanısı için spirometri gereklidir. Makineye bağlı bir tüpten geçerken akciğer kapasitenizi ölçtüğümüz bir nefes testi (spirometri) yapılacaktır. Eğer ölçtüğümüz hızlar düşükse, verilen nefes genişletici (bronkodilatör) ilaçlarla hızın artıp artmadığını da ölçeriz. Bu teste reversibilite testi denir.  Spirometre sonuçlarınız normal veya normale yakınsa ve öksürüğünüz astımla ilişkili olabileceği düşünülüyorsa fizik muayene ve spirometrik testler normal olsa da bronş provokasyon testi planlanacak yada ampirik tedavi başlanacaktır. Bu test ile hava yollarında darlık olup olmadığı gösterilebildiği gibi astım öksürüğü de dışlanabilir. Kronik öksürük ayırıcı tanısında astıma bağlı kronik öksürük olgularını ayırt etmek için kullanılabilen önemli bir testtir. Öksürüğünüzün gastroözefageal reflü ile ilişkili olduğu düşünülürse ileri tetkike gitmeden önce ampirik tedavi verilebilir. Tanıyı kesinleştirmek için;

• Baryumlu özefagus grafisi,
• Endoskopi,
• Ambulatuvar intraözefageal pH monitörizasyonu,
• Özefageal impedans ölçümü,
• Özefageal manometri planlanabilir.

Laringofaringeal reflü çok küçük miktarlarda gastrik içeriğin özefagusta yanma, göğüs ağrısı gibi semptomlara yol açmadan larinks ve farinkse gün içinde aralıklara ulaşmasıdır. GÖRH’ten farklı olarak özefagusta veya gastrointestinal sistemde bulgulara yol açmaz. Laringofarengeal reflüsü olanların %97’sinde kronik öksürük saptanır. Çoğu durumda kronik öksürüğün nedenini tespit edebiliyoruz; geri kalanında, görünürde bir fiziksel sebep yoktur. Kronik öksürük bir alışkanlık da olabilir. Ciddi bir hastalığınızın olmadığını veya astımın veya alerjinizin olmadığını bilmek, stres gibi diğer olası faktörlere bakmamıza yardımcı olabilir. Bütün bu değerlendirmelere rağmen hastaların bir kısmında inatçı öksürük devam edebilmektedir. Böyle durumlarda özellikle akciğer fibrozisi, bronşektazi veya sarkoidozis gibi parankimal zedelenmelere neden olmasına karşın düz grafide tespit edilemeyen hastalıklar düşünülerek yüksek çözünürlüklü bilgisayarlı tomografi  planlanabilir. Tomografiye rağmen trakeabronkomalasi, kronik bronşit, trakeaosteplastika gibi soluk borusunu ilgilendiren bazı hastalıklar atlanabilir, özellikle tomografinin sonuç vermediği durumlarda bu hastalıklara yönelik bronkoskopi yapılabilir. Öksürük Merkezimiz bu alandaki tüm uzmanlık alanlarına odaklanmaktadır. Böylece kronik öksürüğün olası birçok nedenini test ve tedavi edilebilmektedir. Kliniğimizde astım, alerji, sinüs enfeksiyonları veya diğer potansiyel nedenlerle ilgili testler yapmak için gerekli araçlara sahibiz. Bu kliniğimizde öksürüğün sebebini hızlı bir şekilde ortaya çıkarabilmemizi sağlamaktadır. Zamandan kazanım ve hızlı bir şekilde tanı konması en önemli özelliğimiz.