PANKREATİT

Pankreas bezinin iltihabına pankreatit denir, akut ve kronik olmak üzere iki şekilde olur. Akut pankreatit aniden, şiddetli karın ağrısıyla başlayan, kanda amilaz ve lipaz düzeyinin yükselmesiyle kendini gösteren acil bir durumdur. En önemli iki nedeni safra taşı ve yoğun alkol alımıdır. Kronik pankreatit ise pankreasın aylar/yıllar boyunca devam eden, yani uzun süreli iltihabıdır. Burada pankreasta iltihaba neden olan olay sindirim enzimlerinin pankreasta yıkıma yol açmalarıdır.

Pankreas kanalını etkileyen akut pankreatit de kronik pankreatite yol açabilir. Kronik pankreatitin en sık sebebi kronik alkolizmdir. Kronik pankreatit, ana pankreas kanalının çok genişlediği, kalsifikasyonlar içeren ileri tipte olabildiği gibi, sadece endoskopik ultrasonografi ile tayin edilebilen, minör, ama 4-5 kriterin (Rosemont kriterleri) saptanmasıyla tanısı konan erken/hafif kronik pankreatit tipinde de olabilir. Bu nedenle kronik pankreatit tanısında en seçkin görüntüleme yöntemi endoskopik ultrasonografidir (EUS.)

PANKREAS KANSERİ

Pankreas kanseri pankreastaki iki farklı hücreden kaynaklanabilir. Sık olarak rastlanan adenokarsinoma pankreasın eksokrin hücrelerinden, diğer daha az rastlanan kanser türü de nöroendokrin hücrelerden (örneğin adacık hücreleri) gelişir. Adenokarinoma nisbeten daha yaşlı insanlarda görülür. Sigara, alkol ve diabetik olanlar, pankreas kanseri açısından daha yüksek risk taşırlar. Ailede pankreas kanseri olanlar da yüksek risklidirler. Pankreas kanserinin tanısında ultrason (USG), bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans (MR) ve endoskopik ultrasonografi (EUS) kullanılmaktadır. Özellikle küçük/erken devredeki kanserlerin teşhisinde EUS çok yararlıdır. EUS ile aynı zamanda pankreastaki kitleden biopsi almak da mümkündür. EUS, pankreas kanserinin ameliyat edilebilirliği (rezektabilite)nin belirlenmesinde bilgisayarlı tomografiye çok önemli katkılar sağlar ve hastanın tedavisinin doğru karar verilmesine yardımcı olur.

PANKREAS KANSERİNİN ERKEN TANISI

Pankreas kanserinin erken devrede teşhisi zordur. Pankreas karnın derin bölümünde, omurganın önünde bulunur ve rutin fizik muayene sırasında görülmesi ya da hissedilmesi zordur. Tümör/kanser büyüyünceye kadar hastalarda da pek şikayet olmayabilir. Rutin check-up programlarında pankreasa özel bir tarama testi önerilmemektedir.
Pankreas kanseri riski yüksek olan aile bireylerinde, bazı testler pankreas kanserinin erken devrede teşhisine yardımcı olabilir. Bu amaçla endoskopik ultrason (EUS) ve MR önerilmektedir. EUS ve MR geniş kitlelerde tarama amacıyla kullanılmaz, fakat pankreas kanseri açısından kuvvetli aile hikayesi olan veya riski artıran genetik sendromu olan aile bireylerinde EUS veya MR kullanılabilir. EUS 2 cm ve daha küçük olan kitleleri BT ve MR’dan daha iyi görüntüleyebilmektedir.

SAFRA KANALI TAŞLARI

Safra kanal taşları büyük çoğunlukla ana safra kanalında (koledok) görülürler. Ana safra kanalında taşı olan ve taşın safra akımını tıkadığı hastalarda ani, şiddetli sağ üst kadranda karın ağrısı, ateş,iştah kaybı, gözaklarında ve ciltte sararma, bulantı-kusma gibi şikayetler vardır. Tanıda ultrason, BT, MR ve bu tetkiklerin yetersiz kaldığı durumlarda EUS yardımcıdır. EUS ile 5 mmden küçük taşlar ve çamur partikülleri de görülebilmektedir.

ERCP (endoskopik retrograd kolanjiopankreatografi)

Safra kanalında taş saptanması durumunda bu taşların ameliyatsız, endoskopik yolla, duodenoskop denilen ve sadece bu tür işlemler için kullanılan endoskoplarla alınması gereklidir. Bu işleme ERCP (endoskopik retrograd kolanjiopankreatografi) denmektedir. ERCP, skopi altında yapılır ve özel kataterler kullanılarak ana safra kanalına girilir, safranın aktığı sfinkter ağzı genişletilerek taşların balon veya basket gibi sadece bu işlemler için üretilmiş ürünler kullanılarak taşlar dışarı alınırlar.